Zima w pełni, więc przybliżę miłośnikom outdooru, bushcraftu i survivalu, wybitnie zimowego grzyba, jakim jest Płomiennica zimowa (Flammulina velutipes). Pojawiły się w końcu, po dłuższej przerwie, dwucyfrowe mrozy i mogłem potrenować, w prawdziwie zimowych warunkach, rozpoznawanie oraz pozyskiwanie grzybów jadalnych. W czasie wędrówki zawsze rozglądam się za zimowymi grzybami, które w survivalu stanowią jedno ze źródeł żywności pozyskiwanej w terenie. Takie mam już skrzywienie, że będąc w terenie oglądam każdą kłodę, pieniek, czy uszkodzone drzewo.
grzybowa trójca zimowa.
Płomiennica zimowa nie jest jedynym grzybem jadalnym, który występuje w czasie mrozów i zazwyczaj zbieram ją w towarzystwie innych grzybów. Wykorzystuję je później w tym samym daniu przygotowywanym na ognisku lub w domu. Mówi się o tzw. grzybowej „trójcy zimowej”, ale ja rozszerzam to grono do „piątki zimowej”. O mojej „piątce zimowej” wspomniałem tutaj. Kolor kapelusza Płomiennicy jest bardzo jaskrawy i często ułatwia znalezienie tego grzyba nawet kiedy spadł śnieg. Płomiennica zimowa bywa nazywana także zimówką aksamitnotrzonową ze względu na jej aksamitny trzon. Wygląd trzonu jest jednym ze znaków rozpoznawczych, który odróżnia Płomiennicę od gatunków do niej podobnych.
trujący sobowtór płomiennicy zimowej
Wśród gatunków podobnych występuje Hełmówka jadowita (Galerina marginata), która jest śmiertelnie trująca, zawiera amatoksyny jak Muchomor sromotnikowy. Jej trzon może przybierać podobne ubarwienie do Płomiennicy, ale posiada jasne włókienka na ciemniejszym tle i w górnej części trzonu znajduje się pierścień lub jego pozostałości. Trzon płomiennicy jest gładki, aksamitny, bez łusek, włókienek, czy pierścienia. Początkowo jest jasny, z wiekiem przybiera kolor ciemnego brązu. Kolejną cechą charakterystyczną Płomiennicy zimowej jest kleisty, błyszczący kapelusz (szczególnie przy dodatniej temperaturze, kiedy jest wilgotno). W przypadku Hełmówki obrzeżonej kapelusz jest matowy, suchy, bez śluzu. Wszystkich różnic pomiędzy opisywanymi tu gatunkami grzybów nie będę umieszczał, zachęcam do studiowania atlasów, wyjścia w teren i własnych obserwacji najlepiej pod okiem osoby, która ma wiedzę w tym temacie.
Gdzie rośnie płomiennica zimowa?
Płomiennicę zimową widuję w dużych skupiskach na drzewach liściastych, obumarłych lub jeszcze żyjących. Najczęściej spotykam ją na wierzbach, bzie czarnym oraz wiązach. Hełmówka obrzeżona najczęściej wyrasta na obumarłym drewnie świerkowym (lub innym iglastym), rzadko na liściastym. Okres pojawiania się Płomiennicy przypada w momencie jesiennego ochłodzenia, najczęściej jest to październik. Miesiąc ten jest też końcowym okresem występowania Hełmówki.
Tajemnica mrozoodporności.
Co pozwala Płomiennicy przetrwać zimowe miesiące? Dlaczego inne gatunki grzybów po zamarznięciu i późniejszym rozmarznięciu po prostu gniją, a Płomiennica zimowa wznawia wzrost? W komórkach tego grzyba jest zawarty glicerol (alkohol trójwodorotlenowy). Glicerol jest związkiem o szerokim spektrum działania, jest stosowany w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym i spożywczym. W przypadku płomiennicy, obecność glicerolu w komórkach nie pozwala (przy ujemnych temperaturach) na skrystalizowanie się wody zawartej w tkance i zapobiega uszkodzeniu komórek.
Inna nazwa płomiennicy.
Płomiennica zimowa znana jest także jako zimówka aksamitnotrzonowa. W starszych źrodłach można spotkać wzmianki o tym, że odmiana hodowlana płomiennicy to Enoki (enokitake) i używana jest w kuchni azjatyckiej oraz medycynie dalekowschodniej. Badania DNA wykazały jednak, że enoki to inny gatunek (Flammulina Filiformis). Odmiana ta wygląda zupełnie inaczej niż w naturze. Trzony są długie i cieńkie, a kapelusze małe, koloru białego. Odmienny wygląd jest spowodowany specjalną metodą hodowli bez dostępu światła. Z powodzeniem możecie zająć się hodowlą płomiennicy zimowej w gospodarstwie domowym. Grzybnię można kupić na kołkach i zaszczepić nią ścięty pieniek drzewa.
płomiennica zimowa w kuchni.
Płomiennicę zimową spożywam po obróbce termicznej, ponieważ zawiera ona flammutoksynę, która rozpada się w 100°C. Zwykle przyrządzam tego grzyba smażąc go na smalcu z cebulą lub gotując w zupie z dodatkiem boczku, batata lub dyni piżmowej i garścią kaszy gryczanej lub jęczmiennej. Płomiennicę zimową zbieram w terenie jeszcze na początku wiosny. Polecam gorąco tego grzyba i gwarantuję, że będziecie usatysfakcjonowani używając go w kuchni. Życzę udanego zimowego lub wiosennego grzybobrania.
Tekst i fotografie: Marcin Pempera
Views: 1404