Czarka szkarłatna / austriacka

Na przełomie zimy i wiosny, kiedy jeszcze uganiamy po lesie za zimową trójcą grzybową, zaczyna być widoczny kolejny ciekawy grzyb jadalny. Czarka szkarłatna / austriacka przyciąga oko i jest jednym z bardziej malowniczych grzybów jakie zbieram w okresie zimowo-wiosennym. Czarki to zazwyczaj zwiastun wiosny, ale tak na prawdę zaczynają się rozwijać dużo wcześniej. Malutkie, kuliste owocniki pojawiają się późną jesienią i dojrzewają kilka miesięcy, a wczesną wiosną ich wzrost przyspiesza i możemy je zaobserwować. Jest to na pewno kolejny ciekawy grzybek, z którym warto się zapoznać. Z punktu widzenia survivalu i dzikiej kuchni, jest to kolejny składnik menu terenowego, a w kuchni domowej czarka też znajduje zastosowanie. Najczęściej wykorzystuję czarkę jako jadalną ozdobę, a rzadziej jako główny składnik potraw.

Czarka szkarłatna czy austriacka?

Piszę o czarce szkarłatnej (Sarcoscypha coccinea) i czarce austriackiej (Sarcoscypha austriaca). To dwa gatunki grzybów bliźniaczo do siebie podobnych, ale jednak różniących się od siebie drobnymi szczegółami, których ludzkie oko nie jest w stanie wychwycić. Do oznaczenia gatunku i jednoznacznego stwierdzenia która to czarka, potrzebny jest mikroskop. W dużym skrócie można powiedzieć, że różnice są w wyglądzie włosków na zewnętrznej stronie miseczki, oraz różnice w kształcie zarodników. Należy jeszcze wspomnieć o bardzo podobnej czarce jurajskiej. Jest ona trzecim tego typu gatunkiem, ale jest ściśle chroniona i niezwykle rzadka w Polsce. Czarka jurajska wyrasta prawie wyłącznie na drewnie lipowym. Czarka szkarłatna i austriacka są wyłączone z ochrony od 2014 roku.

Gdzie szukać czarek?

Czarka wyrasta na opadłych gałązkach zagrzebanych w ściółce i może się wydawać, że wyrasta z ziemi, ale to tylko złudzenie. Grzyby te lubią miejsca wilgotne, zacienione, najczęściej w dolinach rzek, strumieni i potoków. Czarki szkarłatne / austriackie znajdziemy w miejscach z dużą ilością martwych gałązek wielu gatunków drzew i krzewów liściastych.

Wygląd, smak i zapach czarki.

Czarki należą do grzybów workowych z rodziny czarkowatych. Mają kształt miseczki/czarki, która posiada od spodu mniej lub bardziej widoczny trzon. Zapach i smak czarki są delikatne i dlatego niektórzy ludzie mówią, że to grzyb bez smaku, zapachu i nie ma znaczenia kulinarnego. Dla mnie każdy grzyb ma jakiś zapach i każdy grzyb ma swoją charakterystyczną nutę zapachową. Moim zdaniem czarka ma lekko grzybowo-rzodkiewkowy zapach. Owocniki czarki osiągają maksymalnie 8cm średnicy, ale zwykle znajduję mniejsze i rzadko się zdarza, że da się zebrać bardzo dużo owocników. Nie zabieram wszystkich owocników z danego miejsca, żeby miały szansę wysypać zarodniki.

Czarka szkarłatna / austriacka w kuchni.

Miąższ czarek jest biały i twardawy w konsystencji, a starsze owocniki mogą być trochę łykowate. Czarka po wymoczeniu i dokładnym oczyszczeniu w czystej wodzie może być spożywana na surowo. Trzeba jednak pamiętać o indywidualnej tolerancji na surowe grzyby ;). Można czarki sparzyć i dopiero dodawać do potraw, lub ugotować/ usmażyć wedle uznania. Po dłuższej obróbce termicznej w potrawie mogą stracić nieco swój urok. Najczęściej kroję owocniki na cienkie plasterki i posypuję nimi potrawę, a biało czerwony kolor wprowadza potrawę w inny wymiar wizualny. Pod tym linkiem możecie zerknąć na fasolkę z puszki po marcińsku z czarką austriacką lub szkarłatną. Tutaj spójrzcie na terenową kanapkę z surową czarką i dzikim szczypiorkiem . Pod kolejnym linkiem znajdziecie wiosenną zupę z chwastami, suszoną wołowiną i czarką

Substancje czynne zawarte w czarkach.

Czarki zawierają karotenoidy (czerwone i pomarańczowe barwniki), które mają działanie antyoksydacyjne i dlatego chronią organizm przed różnymi chorobami. Wiele gatunków grzybów zawiera substancje czynne, które potrafią mieć zbawienny wpływ na zdrowie człowieka. Wiele niepozornych grzybów, które mijamy w lesie, choć nie mają zastosowania kulinarnego, prawie na pewno będą miały zastosowanie lecznicze.

Ciekawostki.

Anglojęzyczne nazwy opisywanych czarek to Scarlet elfcup oraz Ruby elfcup. Wzięły się z tego, że kiedyś wierzono, że właśnie z tych czarek leśne elfy piły poranną rosę. Są też wzmianki o medycznym zastosowaniu czarek przez rdzennych Amerykanów do tamowania krwawienia i przyspieszania gojenia się pępka u noworodków.

Zapraszam do lasu i zachęcam do uważnego rozglądania się pod nogami czy nie ma w pobliżu fotogenicznych czarek. Nawet jeżeli ich nie zjecie to zróbcie zdjęcie i pochwalcie się nim.

Tekst i fotografie: Marcin Pempera

Views: 3557